کود مونو آمونیوم فسفات از کودهای شناخته شده در صنعت کشاورزی است. در واقع این کود، پرکاربردترین کود در مزارع و صنعت کشاورزی است. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کود فسفات آمونیوم از جمله حل شدن سریع در آب و pH نسبتا اسیدی، آن را تبدیل به کود مناسب برای خاک های آهکی کرده است. برای حفظ باروری و بهره وری خاک، جلوگیری از تخریب خاک و تامین مواد مغذی برای محصولات زراعی و کشاورزی از کودهای کشاورزی در خاک استفاده می شود. استفاده از کود فسفات آمونیوم، یکی از این موارد است. ما به معرفی کود مونو آمونیوم فسفات، روش تولید و قیمت آن و مزایای استفاده از این کود پرداخته ایم.
کودهای شیمیایی مواد مغذی مورد نیاز را برای رشد و نمو گیاهان فراهم می کنند. گیاهان با جذب آب و مواد مغذی، دی اکسید کربن از هوا و انرژی حاصل از خورشید رشد می کنند، میوه و محصول می دهند. جدا از کربن، هیدروژن و اکسیژن، که در مجموع 90-95 درصد از ماده خشک همه گیاهان را تشکیل میدهد، سایر مواد مغذی مورد نیاز گیاهان اساساً از خاک هایی که در آن رشد می کنند، به دست می آید. این مواد مغذی اولیه و مورد نیاز، نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند. مواد مغذی ثانویه کلسیم، منیزیم و گوگرد است. علاوه بر این، گیاهان به مقادیر بسیار کمتری به مواد مغذی دیگر نیز احتیاج دارند. آنها به عناصر ریز مغذی شامل بور، کلر، مس، آهن، منگنز، مولیبدن و روی نیاز دارند. کود فسفات آمونیوم (MAP) یک منبع گسترده از فسفر و نیتروژن است. این دو عنصر از ماده تشکیل دهنده ی متداول در صنعت کشاورزی و صنعت کود هستند. هم چنین این کود، دارای بالاترین مقدار فسفر در هر کود جامد معمولی است.
نام دیگر فسفات آمونیوم، فسفات دی هیدروژن آمونیوم (ADP) است. فسفات آمونیوم یک ترکیب شیمیایی با فرمول شیمیایی (NH4) (H2PO4). است. در واقع فسفات آمونیوم، نمک آمونیاک و اسید فسفریک است که در ترکیب آن دو اتم هیدروژن قابل تعویض وجود دارد.
كود فسفات از کودهای مهم در صنعت کشاورزی است. این کود در ترکیب اکثر کودهای کشاورزی به کار می رود و نقش مهمی در رشد و تشکیل میوه درختان دارد و شامل کودهای فسفات آمونيوم، فسفات پتاسيم و فسفات آهن و عناصر کودها می باشند. اصطلاح کود فسفات آمونیوم، از انواع کودهای ارتو فسفاتها یا پلی فسفاتها یا مخلوط آنها باهم است. دو شکل تجاری ارتو فسفاتها عبارتند از مونو آمونیوم فسفات (MAP) و فسفات دی آمونیوم (DAP). کودهای پلی فسفات حاوی انواع مختلفی از اشکال پلیمری هستند که با مقداری اورتوفسفات مخلوط می شوند. مونو آمونیوم فسفات (MAP) یک کود باینری است که دارای یک گرانول پیچیده است. این کود محلول در آب است و به سرعت در آب حل می شود تا نیتروژن و فسفات آزاد شوند. هم چنین این کود، pH=5 دارد و از 11٪ نیتروژن و 52٪ فسفر تشکیل شده است. از مشخصات فیزیکی دیگر کود فسفات آمونیوم میتوان به رنگ قهوهای روشن تا تیره آن اشاره کرد. البته رنگ سفید آن نیز تولید می شود. این کود سالیان متمادی به عنوان کود مهم دانه ای مورد مصرف کشاورزان است. این کود به سرعت در خاک مرطوب حل می شود. پس از حل شدن، دو مولفه اساسی کود یعنی آمونیوم (NH4) و فسفات (H₂PO₄⁻) آزاد و در خاک وارد می شوند، که هر دوی این مواد برای رشد سالم و بقای گیاهان ضروری است. pH ایجاد شده از محلول اطراف گرانول این کود نسبتاً اسیدی است و این موضوع منجر می شود تا کود فسفات آمونیوم به عنوان کودی مطلوب در خاکهای خنثی و با pH بالا باشد.
تقريبا در تمامي كودهای معمولي،كود فسفات موجود است. فسفر در بسیاری از عملکردهای گیاه نقش دارد، اما مهمترین نقش آن کمک به گیاهان برای جذب انرژی خورشید و آغاز فرایند فتوسنتز است. علاوه بر این، فسفات باعث رشد ریشه گل و میوه می شود. تقریباً تمام کودهای معمولی دارای درجه "N-P-K" هستند.کودهای فسفات از نظر هزینه برای کشاورزان در رده دوم قرار دارند.فقط 10 تا 20٪ از کود فسفات اعمال شده در خاک توسط محصولات زراعی جذب و مورد استفاده قرار می گیرد.بخشی بی حرکت میماند و بخش کوچک دیگر به رودخانه ها، حوضچه ها، دریاچه ها و سایر مکان ها جریان می یابد و باعث آلودگی آنها می شوند. شکل غالب فسفر آلی، فیتات است که در اصل توسط گیاهان گرفته می شود. در گیاهان، فیتات ترکیبی از فسفر است که دارای چگالی بار بسیار منفی است. برخلاف سایر فسفاتهای آلی مانند اسیدهای نوکلئیک، فسفات قند و فسفولیپیدها، از نظر شیمیایی بسیار پایدار است و نمکهای نامحلول را با Fe3 + ، Al3 + و Ca2 + تشکیل می دهد و یا در کلوئیدهای خاک جذب می شود.
به منظور غلبه بر این كمبود كود فسفات، گیاهان عکس العمل های بی شماری از خود نشان می دهند که احتمالاً دستیابی به این ماده غذایی ضروری را تسهیل می کند. این عکس العمل شامل ایجاد پاسخ های مورفولوژیکی از جمله رشد ریشه اولیه ضعیف شده، افزایش رشد ریشه جانبی، نسبت جرم ریشه به ساقه، تعداد و طول ریشه جانبی و تولید موهای ریشه است.
در اصل فقط یک روش تجاری برای تولید فسفاتهای آمونیوم وجود دارد. این روش تولید مونو آمونیوم فسفات عبارتند از واکنش آمونیاک با اسید فسفریک است. با این وجود، در تکنیک ها و اهداف فرایند تغییرات زیادی وجود دارد.
ترکیب واکنش آن به صورت زیر است:
NH 3 + H3PO4 → NH6PO4
روش فعلی تولید مونو آمونیوم فسفات شامل خنثی سازی با گاز آمونیاک، اسید فسفریک، فرآیند مرطوب یا مخلوطی از اسیدهای فسفریک و سولفوریک، با pH 3 تا 4 است که پس از آن مرحله تبخیر، گرانول شدن و خشک شدن است.
کود فسفات آمونیوم همچنین با استفاده از ترالیزاسیون جدید اسید فسفریک خام با گاز آمونیاک نیز تولید می شود. اسید خام با فلزات سنگین مانند آهن (III)، مس (II)، منگنز (II) و غیره ترکیب می شود که در فرآیند خنثی سازی به عنوان لجن رسوب می کنند. کود آمونیوم (فسفات، نیترات، سولفات یا مخلوط از آنها) همچنین ممکن است با تشکیل ترکیب و پاشش کلاتهای فلزی از پیش ساخته بر روی این مواد، قبل از دانه بندی آن نیز تهیه شود.
یک محصول معمولی از این نوع کودها، به عنوان مثال شامل قسمتهای مساوی سولفات آمونیوم، آمونیوم دی هیدروژن فسفات، مقدار کمی نمک پتاسیم و حدود 0.01 تا 1 درصد از وزن هر یک از کلاتهای از پیش ساخته آهن، روی و مس است. فلزات مورد استفاده ممکن است با توجه به شرایط کشاورزی متفاوت باشند.
کلیه کود فسفات ها با استخراج مواد معدنی حاوی آنیون −PO43 حاصل می شوند. معروف ترین مواد معدنی حاوی فسفات به صورت تجمعی، سنگ فسفات گفته می شود. مواد معدنی اصلی فلور آپاتیت و هیدروکسی آپاتیت هستند. این مواد معدنی با واکنش با اسیدهای سولفوریک (H2SO4) یا اسیدهای فسفریک (H3PO4) به نمک فسفات محلول در آب تبدیل می شوند. تولید زیاد اسید سولفوریک به عنوان یک ماده شیمیایی صنعتی در درجه اول ناشی از استفاده آن به عنوان اسید ارزان قیمت در پردازش سنگ فسفات در تهیه کود فسفات است. کاربردهای اولیه جهانی برای ترکیبات گوگرد و فسفر به این فرایند اساسی مربوط می شود. کود فسفات با بهره گیری از سنگ فسفات پس از، از بین بردن ناخالصی های آن تهیه می شود و سپس PO4 موجود در سنگ با اسید سولفوریک واکنش نشان داده و کود طبیعی سوپر فسفات تولید می شود. تولید کود ها وابسته به تولید فسفات و نیترات است.
گیاهان بارور شده با کود فسفات آمونیوم به راحتی نیتروژن و فسفر مورد نیاز را برای رشد و نمو گیاه دریافت و جذب می کنند. پاشیدن کود روی برگهای گیاه یا آب دادن آنها با استفاده از سیستم های آبیاری مویرگی، تامین متعادل مواد لازم به گیاهان را تضمین می کند. برچسب NPK این کودها 12-61-0 (12-27-0) است. این برچسب به این معنی است که این کود حاوی 12٪ وزن عنصر نیتروژن و 61٪ فسفر پنتا اکسید P2O5 یا 27٪ عنصر فسفر است.
کود فسفات آمونیوم، کودی سازگار با محیط زیست است. این کود، از بهترین کودهای استارتر است. از آنجا که زمان مصرف کودهای استارتر اسفندماه است، مصرف این کودها بخصوص کود فسفات آمونیوم در شروع رشد و استارت گیاهان و درختان به دلیل داشتن فسفر و نیتروژن اهمیت بالایی دارند.
از سایر مزایای این کود، می توان به ترکیب آن با سایر محصولات اشاره کرد. این کود با گرانول های نسبتا سخت در اندازه های مختلف تولید می شود و به دلیل محلولیت بالای آن در آب، به راحتی در زمین های کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع صنعت کود فسفات به سه بخش تقسیم می شود که یک بخش مهم این کودها، کود فسفات آمونیوم گرانول است. کاربرد این کودها به صورت پخش در سطح زمین های کشاورزی و یا به صورت باندی در مجاورت بسترهای بذرها صورت می گیرد. در روش تولید کود فسفات آمونیوم، به عواملی مثل سازگار بودن با محیط زیست و کیفیت بالا و اثر بخشی آنها در خاک های مختلف و محصولات زراعی مختلف نیز توجه شده است.
قیمت مونو آمونیوم فسفات بسته به نوع بسته بندی، وزن کود، شرکت سازنده و کشور سازنده متفاوت است. قیمت محصولات خارجی این کود گران تر از محصولات ایرانی است.
مونو آمونیوم فسفات در بسته بندی های 25 کیلویی ارائه می گردد.